เศรษฐกิจไทยกำลังเผชิญช่วงเปลี่ยนผ่านที่สำคัญ ทั้งโอกาสและความท้าทายใหม่ ๆ จะส่งผลต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจและทิศทางเศรษฐกิจในระยะกลางถึงยาว

บทความนี้สรุปภาพรวมของตัวชี้วัดสำคัญ เช่น อัตราการขยายตัว GDP อัตราเงินเฟ้อ การว่างงาน ดุลบัญชีเดินสะพัด และการลงทุนต่างประเทศ (FDI) พร้อมชี้ประเด็นขับเคลื่อนจากภาคการผลิต การส่งออก ภาคบริการ การลงทุน และเศรษฐกิจดิจิทัล

แหล่งข้อมูลอ้างอิงหลักที่ใช้ ได้แก่ ธนาคารแห่งประเทศไทย (BOT), สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สภาพัฒน์), กระทรวงพาณิชย์, กรมการค้าต่างประเทศ, สถาบันวิจัยตลาดทุน รวมถึงรายงานจาก IMF และ World Bank

การเข้าใจภาพรวมจะเป็นประโยชน์ต่อผู้ประกอบการ นักลงทุน ผู้กำหนดนโยบาย และประชาชนทั่วไป เพื่อประเมินแนวโน้มการเติบโตทางเศรษฐกิจและกำหนดกลยุทธ์ตอบรับทิศทางเศรษฐกิจของประเทศ

ข้อสรุปสำคัญ

• เศรษฐกิจไทยกำลังปรับตัวท่ามกลางแรงขับเคลื่อนใหม่จากการส่งออกและเศรษฐกิจดิจิทัล
• ตัวชี้วัด GDP และอัตราเงินเฟ้อเป็นหลักในการติดตามการเติบโตทางเศรษฐกิจ
• นโยบายของรัฐและการลงทุนต่างประเทศมีบทบาทสำคัญต่อทิศทางเศรษฐกิจ
• แรงงานและทักษะดิจิทัลเป็นปัจจัยสำคัญสำหรับการแข่งขันระยะยาว
• การอ้างอิงข้อมูลจาก BOT, สภาพัฒน์, กระทรวงพาณิชย์ และองค์กรระหว่างประเทศช่วยให้การวิเคราะห์มีความน่าเชื่อถือ

ภาพรวมสถานการณ์เศรษฐกิจไทยปัจจุบัน

เศรษฐกิจไทยแสดงสัญญาณการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจ แต่ยังมีความเปราะบางจากหลายด้าน การเติบโตของ GDP ไตรมาสล่าสุดชะลอลงเมื่อเทียบกับไตรมาสก่อนหน้า ทางสภาพัฒน์และธนาคารแห่งประเทศไทยประเมินแนวโน้มระยะสั้นว่าเศรษฐกิจจะขยายตัวอย่างค่อยเป็นค่อยไป ขณะที่ตัวชี้วัดเศรษฐกิจอื่นๆ ช่วยให้เห็นภาพรวมแบบหลายมิติ

อัตราเงินเฟ้อ (CPI) ปัจจุบันถูกกดดันจากราคาพลังงานโลก และราคาสินค้าเกษตรบางรายการ นโยบายการเงินของธนาคารแห่งประเทศไทยยังคงเป็นปัจจัยสำคัญในการปรับสมดุลอัตราเงินเฟ้อและการเติบโต

สถานการณ์การจ้างงานฟื้นตัวหลังวิกฤต แต่ยังไม่ทั่วถึง อัตราการว่างงานลดลงในกลุ่มวัยทำงานหลัก งานภาคบริการและการท่องเที่ยวกลับมาสร้างตำแหน่งงาน ขณะที่ภาคการผลิตบางส่วนยังประสบปัญหาการสรรหาทักษะ

ตัวชี้วัดทางเศรษฐกิจสำคัญ

GDP ยังคงเป็นตัวชี้วัดเศรษฐกิจหลักที่ติดตาม การเติบโตรายไตรมาสและการประมาณการจากหน่วยงานรัฐชี้ทางเดินระยะสั้น ดุลบัญชีเดินสะพัดยังเป็นตัวชี้วัดที่สะท้อนความสามารถในการค้าระหว่างประเทศและการไหลของทุน

อัตราการว่างงาน แสดงผลต่างตามภาคเศรษฐกิจและเพศ อายุ นโยบายแรงงานและการฝึกทักษะมีผลต่อการลดความไม่ตรงกันของอุปสงค์-อุปทานแรงงาน

การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจหลังปีล่าสุด

การเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจหลังโควิด ปรากฏในรูปแบบการบริโภคที่เปลี่ยนไป ผู้บริโภคหันมาใช้บริการออนไลน์มากขึ้น และการทำงานแบบไฮบริดกลายเป็นเรื่องปกติ

การฟื้นตัวหลังวิกฤตไม่ได้เกิดขึ้นในทุกภาค รายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นแต่ยังไม่เต็มที่ การลงทุนในภาคเทคโนโลยีและโลจิสติกส์เริ่มขยายตัวเพื่อตอบรับการเปลี่ยนแปลงในห่วงโซ่อุปทาน

ปัจจัยภายนอกที่มีผลต่อเศรษฐกิจไทย

ปัจจัยภายนอก เช่น ราคาพลังงานโลก มีผลโดยตรงต่ออัตราเงินเฟ้อและต้นทุนการผลิต นโยบายการเงินสากลจากธนาคารกลางสหรัฐหรือเฟด ส่งผลต่ออัตราดอกเบี้ยโลกและการไหลของทุน

ความเสี่ยงเชิงภูมิรัฐศาสตร์ เช่น สงครามการค้า และความตึงเครียดระหว่างประเทศ กระทบการส่งออกและซัพพลายเชน การปรับกลยุทธ์ของบริษัทต่างชาติ เช่น nearshoring อาจสร้างโอกาสให้ไทยแต่มีความท้าทายด้านการปรับตัว

แรงขับเคลื่อนการเติบโตของภาคการผลิตและส่งออก

ภาคการผลิตเป็นแกนหลักในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทย ปัจจัยเชิงโครงสร้างและนโยบายร่วมกันส่งเสริมให้สินค้าส่งออกของประเทศมีความหลากหลายมากขึ้น การส่งออกไทยไม่เพียงพึ่งพาสินค้าเดิมเท่านั้น แต่ขยายสู่ผลิตภัณฑ์มูลค่าสูงและตลาดส่งออกใหม่ๆ

สินค้าส่งออกหลักและตลาดเป้าหมาย

ไทยยังคงส่งออกอิเล็กทรอนิกส์ ชิ้นส่วนยานยนต์ และสินค้าเกษตรแปรรูป เช่น ข้าว ผลไม้กระป๋อง และน้ำมันสำเร็จรูป ยางและผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องก็ยังมีบทบาทสำคัญ กลุ่มสินค้าใหม่อย่างชิ้นส่วนไบโอเทคเริ่มปรากฏในพอร์ตการส่งออก

ตลาดส่งออกหลักคือจีน สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น สหภาพยุโรป และประเทศในอาเซียน ขณะเดียวกัน ผู้ส่งออกไทยขยายช่องทางไปยังตะวันออกกลางและแอฟริกาเพื่อลดความเสี่ยงจากการพึ่งพาตลาดเดิม

การปรับตัวของภาคอุตสาหกรรมต่อเทคโนโลยีใหม่

ผู้ผลิตไทยเริ่มลงทุนสู่ อุตสาหกรรม 4.0 โดยนำหุ่นยนต์ ระบบอัตโนมัติ และระบบ IoT มาปรับใช้กับสายการผลิต การผลิตอัจฉริยะช่วยลดต้นทุนและเพิ่มคุณภาพอย่างชัดเจน

กลุ่มอิเล็กทรอนิกส์และยานยนต์มีความคืบหน้าในการใช้ AI และการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ โรงงานที่นำระบบหุ่นยนต์มาใช้สามารถเพิ่มกำลังการผลิตและตอบสนองความต้องการตลาดส่งออก ได้เร็วขึ้น

อุปสรรคสำคัญคือต้นทุนการลงทุนและช่องว่างทักษะแรงงาน การฝึกอบรมด้านดิจิทัลและการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมเป็นเรื่องเร่งด่วนสำหรับผู้ประกอบการทุกระดับ

นโยบายภาครัฐที่สนับสนุนการส่งออก

รัฐบาลสนับสนุนผ่านนโยบายส่งออก และมาตรการจาก BOI เพื่อจูงใจการลงทุนในเขตส่งเสริมการลงทุน สิทธิประโยชน์ทางภาษีและมาตรการในเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษช่วยลดต้นทุนการผลิต

โครงการสนับสนุนผู้ส่งออกของกระทรวงพาณิชย์เน้นการยกระดับมาตรฐาน เช่น GMP และ HACCP รวมถึงการช่วย SMEs ด้านการตลาดดิจิทัล ข้อตกลงการค้าเสรีและความร่วมมือทวิภาคีช่วยเปิดตลาดและลดอุปสรรคทางการค้า

บทบาทของภาคบริการและการท่องเที่ยว

ภาคบริการและการท่องเที่ยวเป็นแกนสำคัญของเศรษฐกิจไทย ที่ช่วยสร้างงานและกระตุ้นการใช้จ่ายภายในประเทศ การท่องเที่ยวไทยมีสัญญาณฟื้นตัวอย่างชัดเจนหลังการคลายมาตรการจำกัดการเดินทาง นักท่องเที่ยวต่างชาติกลับมาเดินทางเข้าประเทศมากขึ้น ส่งผลต่อรายได้จากท่องเที่ยวและการเคลื่อนไหวของธุรกิจโรงแรม ร้านอาหาร และบริการท้องถิ่น

การฟื้นตัวของการท่องเที่ยวหลังสถานการณ์โลกเปลี่ยน

ตัวเลขนักท่องเที่ยวต่างชาติเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับช่วงต่ำสุดของการระบาด โดยนักท่องเที่ยวจากจีน อินเดีย ยุโรป และอาเซียนยังคงเป็นตลาดหลัก จีนกลับมาเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญ ขณะที่นักท่องเที่ยวคุณภาพสูงและนักท่องเที่ยวเชิงสุขภาพมีสัดส่วนเพิ่มขึ้น

การฟื้นตัวการท่องเที่ยวสะท้อนในตัวเลขรายได้จากท่องเที่ยวที่ขยับขึ้นใกล้เคียงระดับก่อนหน้าแม้ยังไม่เต็มที่ ภาครัฐและการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยร่วมกับภาคเอกชนลงมาตรการส่งเสริมการตลาดและความเชื่อมั่น เพื่อกระตุ้นการเดินทางขาเข้าและยืดอายุการใช้จ่ายของนักท่องเที่ยว

นวัตกรรมบริการและการเพิ่มมูลค่าในภาคบริการ

ธุรกิจบริการหันมาใช้เทคโนโลยีเพื่อพัฒนาการให้บริการดิจิทัลและระบบการจองที่มีประสิทธิภาพ แพลตฟอร์มการจอง การชำระเงินออนไลน์ และระบบ CRM ช่วยให้ผู้ประกอบการเข้าใจพฤติกรรมนักท่องเที่ยวและปรับแพ็กเกจได้ตรงกลุ่ม

การเพิ่มมูลค่าเกิดจากการออกแบบการบริการเชิงประสบการณ์ เช่น การท่องเที่ยวเชิงอาหาร ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และโปรแกรมที่เน้นความเป็นไทย บริการระดับพรีเมียมที่ผสานการแพทย์เชิงบริการและการศึกษาเปิดช่องทางสร้างรายได้ใหม่ให้กับผู้ประกอบการ

ความท้าทายยังอยู่ที่การขาดแคลนแรงงานและการจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน ต้องมีการฝึกทักษะ การพัฒนาคน และการร่วมมือระหว่างภาครัฐกับโรงแรม ธุรกิจสปา และสายการบิน เพื่อรักษาคุณภาพบริการและขยายศักยภาพการท่องเที่ยวไทยในระยะยาว

การลงทุนทั้งในและต่างประเทศ: แนวโน้มและโอกาส

ภาพรวมการลงทุนในไทยวันนี้แสดงทิศทางหลากหลาย ทั้งการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศและเงินทุนภายในประเทศที่มุ่งสู่เทคโนโลยีและอุตสาหกรรมมูลค่าสูง.

แนวโน้มการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ

การไหลเข้าของ FDI ยังคงมุ่งไปยังยานยนต์ไฟฟ้า อิเล็กทรอนิกส์ พลังงานทดแทน และเทคโนโลยีชีวภาพ.

นักลงทุนต่างชาติให้ความสนใจทำเลเชิงกลยุทธ์ของไทยในอาเซียน รวมถึงโครงสร้างพื้นฐานที่เชื่อมโยงทั้งท่าเรือและระบบราง.

ความเสี่ยงจากความไม่แน่นอนทางนโยบายและการแข่งขันจากประเทศเพื่อนบ้านยังเป็นปัจจัยที่ต้องจับตา.

นโยบายจูงใจนักลงทุนและเขตเศรษฐกิจพิเศษ

นโยบายจูงใจนักลงทุนของรัฐ เช่น สิทธิประโยชน์จาก BOI ช่วยเพิ่มแรงจูงใจให้กับเงินทุนต่างประเทศในโครงการที่สร้างมูลค่าเพิ่ม.

มาตรการที่ใช้รวมถึงการลดภาษี การสนับสนุนค่าแรงและดอกเบี้ย และการพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษเพื่อเชื่อมโยงการค้ากับประเทศเพื่อนบ้าน.

SEZ ถูกออกแบบมาเพื่อส่งเสริมการลงทุนในพื้นที่ชนบทและชายแดน พร้อมสร้างคลัสเตอร์อุตสาหกรรมที่ลดต้นทุนการผลิต.

โอกาสสตาร์ทอัพและการลงทุนในเทคโนโลยี

ระบบนิเวศสตาร์ทอัพไทยเติบโตด้วยศูนย์บ่มเพาะ ไมโคร-VC และโครงการสนับสนุนจาก NIA กับกระทรวงดิจิทัล.

การลงทุนเทคโนโลยี โดยเฉพาะฟินเทค เฮลท์เทค อีคอมเมิร์ซ และคลีนเทค ดึงดูด VC และธนาคารพาณิชย์รายใหญ่ที่ร่วมเป็นนักลงทุนหลัก.

ช่องทางการระดมทุนมีทั้งการร่วมลงทุนกับนักลงทุนต่างชาติและการตั้งเป้า IPO แต่ยังต้องแก้ไขกฎระเบียบและการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา.

ตัวอย่างโครงการ PPP ด้านโครงสร้างพื้นฐานช่วยเพิ่มความเชื่อมั่นให้กับนักลงทุน และทำให้ไทยเป็นฐานการผลิตที่น่าสนใจในภูมิภาค.

แรงงานและทักษะที่ต้องการในอนาคต

โครงสร้างแรงงานกำลังเปลี่ยนแปลงรวดเร็วจากการสูงวัยของประชากรและการพัฒนาเทคโนโลยี ทำให้การจ้างงานในบางสาขาขาดแคลน ในขณะเดียวกันมีการย้ายงานจากภาคเกษตรสู่ภาคบริการและเทคโนโลยีมากขึ้น

การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างแรงงาน

ประชากรวัยทำงานสูงขึ้น ส่งผลให้แรงงานสูงอายุมีสัดส่วนมากขึ้นในตลาดแรงงาน การจ้างงานต้องปรับเพื่อตอบความต้องการของผู้สูงอายุ เช่น เวลาทำงานยืดหยุ่นและงานที่ไม่หนักทางกายภาพ

การย้ายงานระหว่างภาคเศรษฐกิจเพิ่มขึ้น ผู้แรงงานย้ายจากการเกษตรไปยังบริการและอุตสาหกรรมเทคโนโลยี แนวโน้มนี้สร้างความต้องการทักษะใหม่และการฝึกทักษะระดับพื้นฐานถึงเชิงเทคนิค

ทักษะดิจิทัลและการพัฒนากำลังคน

ทักษะดิจิทัลเช่น การเขียนโปรแกรมพื้นฐาน การวิเคราะห์ข้อมูล และความเข้าใจ AI/ML เป็นที่ต้องการสูง องค์กรไทยทั้งภาครัฐและเอกชนลงทุนใน Upskilling และ Reskilling เพื่อยกระดับบุคลากร

ทักษะด้านไซเบอร์ซีเคียวริตี้และการจัดการดิจิทัลมีบทบาทสำคัญในระบบเศรษฐกิจดิจิทัล หลักสูตรจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และสถาบันฝึกอบรมเอกชนช่วยเติมช่องว่างทักษะ

นโยบายการศึกษาและการฝึกอาชีพเพื่อรองรับตลาดแรงงาน

นโยบายแรงงานเน้นการส่งเสริมการศึกษาเชิงอาชีพ และการพัฒนา TVET เพื่อรองรับความต้องการแรงงานเชิงเทคนิค โครงการร่วมระหว่างกระทรวงแรงงานและภาคเอกชนเปิดหลักสูตรการฝึกอาชีพเพื่อเพิ่มโอกาสการจ้างงาน

มาตรการสนับสนุนการเรียนรู้ตลอดชีวิตรวมถึงการรับรองทักษะจากการฝึกอบรมภายนอก ช่วยให้แรงงานสามารถปรับตัวได้เร็วเมื่อเกิดการย้ายงานหรือการถูกทดแทนด้วยระบบอัตโนมัติ

นโยบายที่มุ่งสนับสนุนแรงงานสูงอายุและกลุ่มเสี่ยงช่วยลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลง โดยการฝึกอาชีพเชิงเฉพาะและการส่งเสริมการฝึกทักษะในชุมชน ทำให้การจ้างงานมีความยืดหยุ่นและต่อเนื่อง

เศรษฐกิจดิจิทัลและเทคโนโลยีทางการเงิน

เศรษฐกิจดิจิทัลในไทยเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยเทคโนโลยีทางการเงินเข้ามาเปลี่ยนแปลงรูปแบบธุรกิจและการใช้จ่ายของผู้บริโภค ฟินเทคขับเคลื่อนให้ธุรกรรมดิจิทัลเป็นเรื่องปกติ ระบบการชำระเงินที่สะดวกและปลอดภัยช่วยขยายการค้าดิจิทัลให้ครอบคลุมทั้งเมืองและชนบท

พัฒนาการของฟินเทคในประเทศไทย

ฟินเทคไทยมีทั้งบริการ Mobile Banking ของธนาคารพาณิชย์และระบบการชำระเงินแบบใหม่ เช่น PromptPay ที่ทำให้ธุรกรรมดิจิทัลเร็วขึ้น บริการสินเชื่อดิจิทัลและ e-Money เพิ่มทางเลือกการเงินให้ผู้ประกอบการและผู้บริโภค ธนาคารไทยพาณิชย์และกสิกรไทยร่วมมือกับสตาร์ทอัพเพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่

การกำกับดูแลจากธนาคารแห่งประเทศไทยและ ก.ล.ต. ช่วยสร้างความเชื่อมั่นในตลาด ใบอนุญาต e-Money และการให้บริการโอนเงินข้ามประเทศทำให้โครงสร้างพื้นฐานการเงินเข้มแข็งขึ้น

อีคอมเมิร์ซและพฤติกรรมผู้บริโภค

อีคอมเมิร์ซในไทยเติบโตด้วยแพลตฟอร์มหลัก เช่น Shopee, Lazada และ JD Central ขณะเดียวกัน Facebook Marketplace และ Instagram ยังกระตุ้นการขายผ่านโซเชียล พฤติกรรมผู้บริโภคปรับสู่การซื้อออนไลน์ การชำระเงินแบบไร้เงินสด และการใช้บริการจัดส่งแบบวันเดียวถึง

ธุรกิจใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อปรับประสบการณ์ลูกค้า และผสานช่องทางออนไลน์-ออฟไลน์ให้ราบรื่น กลยุทธ์ data-driven marketing และ omnichannel ช่วยเพิ่มอัตราการแปลงลูกค้าและมูลค่าการสั่งซื้อ

ความเสี่ยงด้านไซเบอร์และการคุ้มครองข้อมูล

การเติบโตของระบบดิจิทัลมาพร้อมความเสี่ยง ความปลอดภัยไซเบอร์กลายเป็นหัวใจของการดำเนินงาน การโจมตีทางไซเบอร์และการรั่วไหลข้อมูลลูกค้าเป็นภัยที่ธุรกิจต้องเตรียมรับมือ

การบังคับใช้ PDPA ส่งผลให้คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลเป็นข้อกำหนดทางกฎหมาย ธุรกิจต้องประเมินความเสี่ยง เข้ารหัสข้อมูล และจัดทำแผนตอบสนองเหตุการณ์ข้อมูลรั่วไหล เพื่อสร้างความเชื่อมั่นในการใช้บริการ

มาตรการและแนวทางปฏิบัติ

• เสริมระบบการป้องกันภัยไซเบอร์ ด้วยการทดสอบเจาะระบบและอัปเดตซอฟต์แวร์เป็นประจำ
• ออกแบบการจัดการข้อมูลให้สอดคล้องกับ PDPA และนโยบายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล
• ฝึกอบรมพนักงานเรื่องความปลอดภัยไซเบอร์ และสร้างวัฒนธรรมความระมัดระวัง
• ร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐและเอกชนเพื่อสร้างระบบตอบสนองต่อการโจมตีทางไซเบอร์

ความยั่งยืนและเศรษฐกิจสีเขียว

การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจสีเขียวของไทยชัดเจนขึ้นเมื่อภาคอุตสาหกรรมและชุมชนเริ่มลงทุนในพลังงานทดแทน เช่น โซลาร์บนหลังคา ฟาร์มวินด์ขนาดเล็ก และโครงการพลังงานชีวมวลที่ใช้วัสดุเหลือใช้ การเคลื่อนไหวนี้เป็นแนวทางไปสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำที่มุ่งเน้นการลดคาร์บอน พร้อมทั้งส่งเสริมความยั่งยืนของทรัพยากรระยะยาว

ภาครัฐมีบทบาทสำคัญผ่านแผนพลังงานแห่งชาติและมาตรการจูงใจด้านภาษีที่สนับสนุนการลงทุนในเทคโนโลยีสะอาด เป้าหมายการลดก๊าซเรือนกระจกกระตุ้นให้โรงงานและผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมปรับห่วงโซ่อุปทานให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งเปิดช่องทางให้เกิดตลาดคาร์บอนเครดิตและการออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เน้นการรีไซเคิล

โอกาสทางธุรกิจจากเศรษฐกิจสีเขียวครอบคลุมทั้งบริการให้คำปรึกษาด้านการลดคาร์บอน ผู้พัฒนาระบบพลังงานทดแทน และผู้ผลิตวัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ตลาดคาร์บอนเครดิตสร้างแหล่งรายได้ใหม่ ขณะที่การออกแบบผลิตภัณฑ์สีเขียวช่วยดึงดูดผู้บริโภคที่ให้ความสำคัญกับความยั่งยืน

ความท้าทายยังมีอยู่ ได้แก่ ต้นทุนเริ่มต้นของเทคโนโลยีสะอาด การขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะด้านพลังงานทดแทน และการออกแบบแรงจูงใจทางการเงินให้ผู้ประกอบการรายย่อยเข้าร่วม การร่วมมือระหว่างรัฐ เอกชน และสถาบันการศึกษาเป็นกุญแจสำคัญในการฝึกทักษะและลดอุปสรรค เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจสีเขียวเกิดขึ้นได้อย่างยั่งยืน